Gevolgen balansrecessie

Er is een groeiend aantal publicaties dat erop duidt dat vele landen wereldwijd in een balansrecessie zitten, of op zijn minst delen van economiën balansproblemen hebben. In dit kader is het onder andere aardig het rapport van het McKinsey Global Institute te lezen. In landen als Spanje, VS, Japan, Ierland, VK, Zuid-Korea, Canada zijn schulden bij huishoudens erg hoog. Gevolg is dat private partijen bij de huidige onzekerheid over hun financiële toekomst harder bezig zijn met het aflossen van schulden dan met nieuwe investeringen. Om in dit klimaat hard te bezuinigen zal meer pijn doen dan noodzakelijk en is onverstandig. Kijk in dit kader ook eens naar de blogs van de chief economist van het IMF Blanchard.

Het is niet dat ik denk dat er niet bezuinigd moet worden. De ontwikkelng van overheidsschulden is beangstigend. In dit kader schetst het artikel van de BIS "The future of public debt: projections and implications" een aardig vervelend plaatje. We zullen dus echt iets moeten gaan doen aan het tempo waarin de overheidschuld oploopt. Ik denk echter dat we serieus moeten kijken of de opbrengsten van een hogere productie nu door overheidsstimulering een hoger rendement oplevert dan de toekomstige kosten van de staatsschuld. Alternatief is dat we nu te snel het broze herstel, waarin de private sector in westerse landen überhaupt nog geen deelneemt, de nek omdraaien. Leuke boodschap is het niet. Maar de private sector moet herstellen van excessieve schulden. De overheid moet dit gat helaas opvullen. Hiervoor gaan we een hoge prijs betalen in de vorm van hogere staatsschulden die later moeten worden afbetaald en waarover we rente verschuldigd zijn.

Figuur: Rente tov nationale inkomen volgens BIS

Maar laten we de kosten voor de toekomst niet onnodig hoog maken door dezelfde fouten te maken als Japan in de jaren 90, door te vroeg te stoppen met stimuleren.

Investeringen nog steeds ver onder oude niveau's

Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat het onlogisch is. Er nu eenmaal een fundamentele heroriëntatie over toekomstige groei en risico's geweest. Dus het zou niet logisch zijn om weer snel op oude niveau te zitten na de klap van 2008-2009

Schuldencrisis

Uitsplitsing economische groei VS

Risicospreiding in de financiële sector

Dat financiële markten misschien niet zo efficiënt zijn als sommige economen beweren is al bijna geen twistpunt meer. Dat risicomodellen niet goed functioneren weten we sinds het debacle met de sub-primeleningen ook. Risico modellen worden echter nog steeds erg veel gebruikt. Wat ik me nu afvraag is het volgende. Mede door de crisis zien we een verdere concentratie in de financiële sector. Hierin komt ook geen verandering door regelgeving, althans zo ziet het er nu niet uit. De grootste 10 financiële instellingen ter wereld bezaten gezamenlijk in 2000 meer dan 70% van alle assets die verhandeld worden. Wat is nu het effect van de verdere concentratie op de financiële stabiliteit? En hoe kan met zo weinig spelers, die ook bijna allemaal dezelfde handelsmethode hanteren, nu efficiënt risico's gespreid worden? Het antwoord weet ik ook niet, maar dit zal t.z.t. zeker weer problemen opleveren.

Begrotingstekort VS

Afgelopen week bezocht ik verschillende plaatsen in de VS en had ik leuke discussies over de politieke situatie en de economie. Een opvallend puntje waar ik onder andere bij Pimco en de Conference Board op werd gewezen was dat de prognoses voor het begrotingstekort door de economische adviseurs van Obama erg optimistisch zijn (eerder wees de economist hier ook al op). De administratie rekent met een economische groei van 4% vanaf ik dacht 2014. Het Congressional Budget Office, dat het congres van info voorziet rekent met 2,5% economische groei. Zie hier weer een mooie bron van spanning. Wie heeft nu waarschijnlijk gelijk? Wel nu, geen van beide denk ik. De gemiddelde groei van de VS ligt op 2,3%, een goede analyse van Pimco zet de voorspellingen voor komende jaren op 1-2%. Dat laatste lijkt mij meest plausibel. We zullen zien.

De koekjestrommel van ome Ben

Toen ik nog op de middelbare school zat mocht ik als ik thuis kwam altijd een stroopwafel pakken uit de grote koekjestrommel in de antieke kast. Ook Ben Bernanke heeft zo'n koekjestrommel, sterker nog een hele grote waaruit de banken in de VS al heel lang heel veel mogen pakken. De banken kregen rentebiscuit, de rente ging tussen augustus 2007 en december 2008 van 5,25% naar 0,25%. De banken en economie kregen opkoopwafels, de FED heeft "slechte hypotheekschulden opgekocht en deed aan kwantitatieve verruiming door het rechtstreeks opkopen van langlopende overheidschulden. De banken kregen kortingskoekjes, wat zoveel wil zeggen dat banken onder het discount window van de FED voor een prikje geld bij de FED konden lenen (zodat ze dat niet van elkaar hoeven te doen). Al dit lekkers moet natuurlijk een keer op houden, en dat heeft Ben Bernanke deze week ook gezegd. Maar ome Ben was niet erg streng, het zou pas "op enig moment"gebeuren, wat in de praktijk nog wel een paar maanden dikke winsten voor de banken zal betekenen.

Overlevingskansen van een monetaire unie

Waarom daalt de euro zo hard en wat is al die paniek over de schulden van Griekenland, Spanje en Portugal? Immers, die oplopende rente werk disciplinerend voor de landen in kwestie, die moeten wegens de hogere premies meer betalen voor hun leningen en worden daardoor extra geprikkeld orde op zaken te stellen. Dat klopt natuurlijk en hopelijk werkt het ook zo. Er is echter ook wat historisch materiaal over monetaire unies voor handen.

1) De scandinavische muntunie redde het van 1873-1920
2) De duitse monetaire unie redde het van 1857-1914
3) Monetaire unie van de Sovjet-Unie redde het ook niet.

Kortom, om met Helmut Kohl te spreken "De recente geschiedenis leert ons dat het idee om een economische en monetaire unie overeind te houden zonder politieke unie, een dwaling is." Nu maar hopen dat Helmut het verkeerd had. En de landen langs Europa's randen tijdig orde op zaken weten te stellen.

Hoe lang zou dat nog goed gaan?

Zie hieronder de spreads op 10 jarige overheidsobligaties. Duitsland is de benchmark.

Political Risk Map AON

AON presenteert elk jaar een political risk map. Deze studie geeft aan wat de grootste risico's zijn voor investeerders en dus, waar je als investeerder op moet letten. Conclusies van het onderzoek over 2009 worden beïnvloed door de economische crisis. Het werd in 2009 riskanter om te investeren, "de wereld werd onveiliger en in stabieler door de crisis".

Acht landen zijn opgewaardeerd naar een lager risiconiveau: Albanië, Myanmar/Birma, Colombia, Zuid-Afrika, Sri Lanka, Oost-Timor, Vanuatu (eilandengroep in de Stille Oceaan), Vietnam en de Speciale Bestuurlijke Regio Hongkong van de Volksrepubliek China.

Achttien landen kenden omstandigheden die juist hebben geleid tot een verhoging van het risiconiveau: Algerije, Argentinië, El Salvador, Equatoriaal-Guinea, Ghana, Honduras, Kazachstan, Letland, Madagaskar, Mauritanië, de Filippijnen, Porto Rico, de Seychellen, Sudan, de Verenigde Arabische Emiraten, Oekraïne, Venezuela en Jemen.

Voor landen als Argentinië en Letland kwam de down grade door de staat van de overheidsfinanciën en door de onrust die de harde ingrepen in die nodig zijn om die financiën weer op orde te brengen.

Verder werden de spanningen rond voldoende drinkwater en voedsel voor de toekomst aangekaart. Misschien allemaal niet nieuw, maar wel erg informatie, zeker door de plaatjes.