Wereldhandel

Het CPB zit altijd vrij goed met de cijfers over de wereldhandel. Daaromis het toch vermeldenswaardig dat volgens het CPB in juli de wereldhandel de sterkste stijging liet zien in 5 jaar. Ook het 3 maandsgemiddelde is voor het eerst sinds lange tijd weer positief. De wereldhandel ligt nog wel 16% onder de piek van april 2008 maar ook dat is natuurlijk positief want erg behulpzaam voor het reduceren van de CO2 uitstoot. Kortom voor de verandering eens een heel optimistisch bericht op de blog.

The return of the master

Krugman, een van de meest promnente fans van Keynes schreef een aardige waardering van het werk van Keynes

Een quote "But Keynes, it turns out, is having the last giggle. Lucas's "rational expectations" theory of booms and slumps has shown itself to be completely useless in the current world crisis. Not only does it offer no guide for action, but it more or less asserts that market economies cannot possibly experience the kind of problems they are, in fact, experiencing. Keynesian economics, on the other hand, which was created precisely to make sense of times like these, looks better than ever."

Overigens bleek Bhagwati ook fan van Keynes in mijn gesprekken met hem vorige week.

Bhagwati in Nederland

Woensdag Tilburg donderdag in besloten sessie. 2 dagen achter elkaar om een nog bijzonder fitte Bhagwati live in actie te zien en met hem te debateren.

We bespraken oa de Doha ronde: hopeloos volgens Bhagwati en met alle nieuwe onderwerpen duurt het nog zeker 5 jaar voordat ze eruit zijn.

Amerika: Obama zit zo tot over zijn oren in de problemen met de hervormingenin de gezondheidszorg dat hij zeker het handelsdossier niet vlot gaat trekken. Heeft er ook mee te maken dat hij afhankelijk is van de steun van de vakbonden. En die zijn in de States behoorlijk anti-trade.

Handel in zijn algemeenheid. De crisis heeft de handel hard geraakt. Komt doordat we te maken hebben met een Wall street en Main street recessie. Alle financiële managers hebben in reactie op de schaarser krediet de sleutel van het voorraadhok gevraagd. Er mocht geen nieuwe voorraad in en oude voorraad mocht er alleen uit tegen cashbetaling. Dit is de belangrijkste oorzaak van de scherp contractie van de wereldhandel van vorig jaar.

Zijn mooiste quote: "Global imbalances is to Wolf what sex is to Casanova".

Debt-adversity syndrome

In de Holy Grail of Macro Economics spreekt Koo van het debt-adversity syndrome. Van eigen hand verschijnt een dezer dagen een artikel in het Kwartaalschrift Economie getiteld "Geen winstmaximalisatie maar schuldminimalisatie", dat ik met Jan Hein schreef.

In dat kader toch een opvallende bericht:

http://www.nd.nl/artikelen/2009/september/24/kopen-op-afbetaling-uit-de-gratie

Hierin wordt de volgende quote van CBS econoom Vergeer aangehaald: "Consumenten zijn blijkbaar bang voor schulden."

Op naar de volgende herziening van de ramingen

in bovenstaande figuur, afkomstig van de site van het Ministerie van Financien, staan de wijzigingen van de EMU-schuld ten opzichte van de projectie in de Miljoenennota 2009. De oorzaken van de verschillen in de stijgende EMUschuld zijn apart aangegeven. De schuld is hierbij gepresenteerd als percentage van het BBP. Best een bijzonder plaatje als je bedenkt dat daar deze tekorten bijhoren. Helaas kreeg ik de cijfertjes er niet in, maar die rode balk staat voor een - van 6,3% in 2010. Zo'n groot tekort zagen we niet meer sinds het kabinet Lubbers en is dus best bijzonder. Het fraaie is dat deze ramingen omgeven zijn met zoveel onzekerheid, dat het best nog wel eens heel anders zo kunnen uitpakken (zie hieronder de recente ontwikkelingen van de cpb ramingen).

Zou zomaar -8% kunen worden als de nulgroei van volgend jaar toch een tikje tegen zit. Maar, hoewel ik dar zelf niet zo in geloof, misschien draait de wind ook wel de andere kant op en dan is het gat een stuk kleiner. Ik kan haast niet wachten tot we de nieuwe ramingen komend voorjaar krijgen.

Balansherstel en de economie

Dit bericht werd opgesteld samen met Jan-Hein Chrisstoffels

De economie ondervindt momenteel de effecten van het klappen van een mondiale activazeepbel. Wereldwijd – en dus ook in Nederland – heeft dit geleid tot vraaguitval en verzwakte balansen bij financiële instellingen, bedrijven, en huishoudens. Het CBS laat zien dat alleen al de Nederlandse huishoudens in de eerste drie kwartalen van vorig jaar 173 miljard euro aan financieel vermogen kwijt zijn geraakt. Ook bedrijfsbalansen hebben flinke klappen gekregen. Een zwakke balans beperkt in de huidige, onzekere omgeving het private investerings- en consumptievermogen. Het versterken van financiële buffers en wegwerken van schulden krijgt in veel gevallen prioriteit boven het doen van investeringen en consumptieve uitgaven. Hierdoor wordt de toch al heftige initiële vraaguitval versterkt. Indien dit fenomeen zich breed voordoet zal een economie gedurende lange(re) tijd onder de potentiële groei blijven presteren. Voor de eerstkomende jaren kan – door achterwege blijven van stevig vraagherstel – de potentiële groei zélf lager komen te liggen. Aanwezige productiecapaciteit veroudert en is niet meer van deze tijd, in bepaalde sectoren kan sprake zijn van structurele overcapaciteit, werkervaring verschraalt en arbeid moet worden omgeschoold. In de economische literatuur wordt een dergelijk proces na het knappen van financiële zeepbellen beschreven door economen als Minsky, Fischer, Krugman en Koo.

Ook in de Nederlandse economie zien wij momenteel balansherstel optreden. Zeker vier kanalen zijn de afgelopen periode in beeld gekomen:

1. Bankwezen. Banken brengen hun balansomvang terug omdat de waarde van hun bezittingen sterk is teruggelopen. Dit heeft mede gezorgd voor scherpere eisen voor kredietverlening door de banken. De balansproblemen in het bankwezen worden mogelijkerwijs nog vergroot wanneer in de nabije toekomst op nu nog gezonde bedrijfs- en hypothecaire leningen moet worden afgeschreven.
2. (Ondernemings)pensioenfondsen. De dekkingsgraad van de pensioenfondsen is gedaald. Enerzijds ligt de oorzaak in de sterk gedaalde waarde van aandelen en andere beleggingen van pensioenfondsen, anderzijds speelt de lagere rente hier een rol. Bij de ondernemingspensioenfondsen geldt dat bedrijven (als sponsor) bijstorten om de dekkingsgraad van hun pensioenfondsen aan te vullen. Zo stortten Shell en ING onlangs respectievelijk 3,5 en 1 miljard euro in hun pensioenfondsen. Bij verschillende pensioenfondsen vindt daarnaast een inhaalslag plaats door premies tijdelijk – boven lastendekkend niveau – te verhogen. Ook blijft indexering achterwege. De Nederlandsche Bank verwacht dat ten gevolge van de herstelplannen bij pensioenfondsen de economie in Nederland tussen 2009-2013 0,75% BBP aan groeivermogen verliest.
3. Bedrijfsleven. Grotere Nederlandse bedrijven kunnen nog via de kapitaalmarkt aan extra eigen vermogen komen. Recente voorbeelden zijn Heijmans, TomTom, Wolters Kluwer en Reed Elsevier. Opvallend is echter dat het ophalen van vers kapitaal in veel gevallen bedoeld lijkt om de balans te herstellen via het vergroten van het aandeel eigen vermogen. Eerst de balans herstellen, pas dan denken aan nieuwe investeringen dus.
4. Huishoudens. De consumptie daalt en er wordt meer gespaard. Dit wordt veroorzaakt door groeiende onzekerheid over de economische ontwikkeling: huizenprijzen staan onder druk, pensioenen zijn geërodeerd, aandelen(regelingen) en beleggingsproducten zijn minder waard geworden. Verder ziet de burger mogelijk nog het risico van toekomstige belastingstijging of anderszins lastenstijgingen die verband houden met de oplopende staatsschuld. Al met al betekent dit voor huishoudens een onzekere financiële toekomst. Dit maakt dan ook dat zij over gaan tot het herstellen van hun financiële buffers of in sommige gevallen tot het herstellen van hun balansen via afbetaling van schuldverplichtingen. Huishoudens kunnen hun vermogenspositie versterken door meer te gaan werken, maar in het huidige economische klimaat, waarin de werkloosheid naar verwachting nog sterk zal stijgen, is dat lastig.

Het resultaat van deze processen is vraaguitval via 1. dalende consumptie/ toenemende besparingen, en 2. dalende investeringen. Dit proces wordt nog versterkt doordat balansherstel bij de banken heeft geleid tot aanscherping van de kredietvoorwaarden. De kredietverstrekking loopt terug en gezonde bedrijven die willen investeren worden hierin beperkt. De mogelijkheid voor overheden om te compenseren voor wegvallende investeringen en consumptie door balansherstel zijn beperkt. Ook overheden lopen tegen de grenzen van hun financiële mogelijkheden aan. Via (Europees) monetair en (nationaal en internationaal) budgetair beleid is in het afgelopen jaar reeds zeer flink gestimuleerd. In de komende jaren zal ook de overheidsbalans hersteld moeten worden. Het opveren vanuit de huidige economische crisis zal daarom voornamelijk moeten verlopen langs de weg van aantrekkende private investeringen en consumptieve bestedingen. Zoals hierboven beschreven zijn de kanalen waarlangs het herstel zou moeten plaatsvinden – bank en pensioenwezen, bedrijfsleven en huishoudens - gedeeltelijk verstopt geraakt doordat balansherstel plaatsvindt. We weten niet hoe lang, en in welke hevigheid, dit proces zal aanhouden.Wel is zeker dat, zolang het proces van balansherstel voortduurt, het herstel van de (Nederlandse) economie op de handrem staat. Dit betekent voor het overheidsbeleid dat rekening moet worden gehouden met de mogelijkheid van een langere periode van minder economische groei.

Robert Kaplan, De Indische Oceaan het nieuwe centrum van de wereld.

Gister was ik een van de gelukkigen om bij een lezing van Robert Kaplan aanwezig te zijn. De lezing ging over zijn laatste artikel in Foreign Affairs waarin hij uitlegt dat het nieuwe centrum van de wereld rond de Indische Oceaan komt te liggen. Hij verklaart eea op basis van gegevens over de militaire opbouw van de Chinese, Indonesische en Indiase marine. Hij concludeert dat deze landen de macht zullen hebben om de relevante zeepassages voor olie en handel te controleren/ domineren. 90% van de wereldhandel gaat over zee, dus een grote marine staat gelijk aan een grote macht. Een erg leuke verhandeling, eigenlijk zien we hier dat internationale betrekkingen "gewoon" de economie volgt. Economen verspellen al (een aantal) jaren dat er een verschuiving naar de opkomende markten plaatsvind op basis van marktaandeelanalyse. Kaplan weet het leuker te brengen maar de uitkomst is het zelfde. Desondanks, ik blijft fan van de man.

Recessie VS voorbij, maar ergste moet voor meeste mensen nog komen

Volgens Bernanke is de recessie voorbij. Op deze blog gaf ik 28 juli al wat gegevens die die kant op wezen. Net als bij eerdere recessies in de VS moet het ergste leed echter nog geleden worden voor de meeste mensen. Maandelijks verliezen nog steeds veel mensen hun baan in Amerika. Die mensen zal al dat gekakel over het eindigen van de recessie een worst wezen.

Uit Krugman: How Economists Get It So Wrong?

So here’s what I think economists have to do. First, they have to face up to the inconvenient reality that financial markets fall far short of perfection, that they are subject to extraordinary delusions and the madness of crowds. Second, they have to admit — and this will be very hard for the people who giggled and whispered over Keynes — that Keynesian economics remains the best framework we have for making sense of recessions and depressions. Third, they’ll have to do their best to incorporate the realities of finance into macroeconomics.

Voor het hele artikel van Krugman klik hier

Wie heeft een succesvolle Doha ronde nodig?

Estimated gain in billions of US dollars (2005)
Brazil 3.90
China 1.70
India 3.50

Days of economic growth needed to generate this gain
Brazil 82
China 3
India 24

Zoals deze cijfertjes van prof Evenett laten zien hebben China en in mindere mate India een succesvolle Doha ronde niet echt nodig. Als de Chinezen met kerst en oud en nieuw doorwerken hebben ze het zelfde bereikt als met het slagen van de Doha ronde. Het maakt inzichtelijk waarom belangrijke landen voor het slagen van de deal niet erg hard lopen om Doha te laten slagen. De winst is te beperkt. Zeker als je de mogelijke binnenlandse onrust onder de arme boeren meerekent die (denken) door verdere handelsliberalisering getroffen te worden. De ministriële top die deze maand in India plaatsvindt zal dus wel niet heel erg veel opleveren.

Zo doet de VS dat dus

Wie levert nu de grootste bijdrage aan de financiering van de overheidsuitgaven in de VS? Niet de werkende Amerikanen, die dragen met ruim 27% wel stevig bij aan inkomsten maar zijn niet de grootste pot. Dat zijn namelijk de mensen die het Amerikaanse schatkistpapier kopen (zie onderstaande).

Slechte leningen in VS lijken zich iets te stabiliseren

Gewoon een plaatje omdat dat soms voldoende zegt.