Verkiezingen in het land van de "lost decade"

Vandaag zijn de verkiezingen voor het invloedrijke Lagerhuis in Japan. De verwachting is dat de partij van Premier Aso een geweldige klap om de oren gaat krijgen. De partij van Aso, de liberaal democratische partij (LDP), is al sinds mensen heugenis aan de macht in Japan. Als de voorspellingen uitkomen zou het voor de tweede keer sinds 1955 zijn dat de LDP niet de grootste partij van Japan is. Sinds de oprichting van de partij is het slecht 10 maanden NIET aan de macht geweest.

Nu kan je je afvragen of het heel relevant is dat er in Japan een machtwissel plaatsvindt. De oppositie in Japan heeft nauwelijks andere ideeën dan de LDP. De economische koers zal dus waarschijnlijk weinig veranderen. Er is denk ik echter een maar. Alle Japanologen die ik in mijn leven gesproken heb, hebben mij verteld dat Japan niet een democratie is zoals wij die kennen. Verschillende hebben mij ook gezegd dat de Chinese Volkpartij het "Japanse model"met een machtige LDP als de mogelijk Chinese weg naar democratie zien. Zo bekenen kan de historische nederlaag van de LDP wellicht invloedrijker blijken dan nu gedacht. En op een andere plaats dan Japan.

Omdat de kleine getallen op waren

Een klein berichtje na 2 weken vakantie. Kennelijk waren de kleine bedragen op. Dus bedachten de rekenwondertjes van de Deutsche bank dat ze eens een poging zouden doen om de totale schade van de economische crisis in kaart te brengen. Het resultaat is een prachtig rond cijfer: 10 biljoen dollar. Zijn er nog mensen die een beeld hebben bij dit bedrag? Het komt neer op $1500 per inwoner van deze planeet. Maar goed dat die dollar tegenwoordig wat minder waard is ten opzichte van de meeste andere valuta.

Bush-effect op inkomens in de VS

Helaas pas geupdate tot 2007, maar desalniettemin laat dit plaatje van Emmanuel Saez een ontwikkeling zien waar een klein deel van de bevolking (in de VS) heel blij mee zal zijn en een heel groot deel niet. Het geeft weer hoe de allerrijksten het er vanaf hebben gebracht. 2 zaken hierover:

1) Zie het effect tussen 1929- 1933 van de grote depressie. Hoe zou dit er na de recessie 2008-.... uitzien?

2) Ik ben wat het 4 of 8 jaar Obama effect zal zijn

De soep wordt wel heel heet gegeten......als zelfs de Belgen het beter doen

Bijzonder, volgens de voorlopige groeicijfers over het laatste kwartaal deden wij het binnen Europa als slechtste. Zelfs het zwaar getroffen Verenigd Koninkrijk krimpt minder dan de Nederlandse economie.

Het kan vriezen het kan dooien

Zo snel als men euforisch was over het dalen van de werkloosheid in de VS kan men nu de tissues en bonbons alweer op tafel zetten om een depressie te bestrijden. Wat blijkt de steunaanvragen (ww aanvragen in de vs) zijn op week basis onverwacht gestegen. Dit terwijl de FED gister nog van die mooie worden had over de staat van de Amerikaanse economie.

Overigens waren de eerdere cijfers over de afname van de Amerikaanse werkloosheid ook al een prozakje waard. De daling kwam namelijk niet door een stijging van het banenaanbod, maar door het feit dat veel Amerikanen zo gedeprimeerd waren over hun kansen om een baan te vinden dat zij volledig zijn gestopt met het zoeken van een baan. En als je niet meer zoekt tel je niet meer mee voor de officiële werkloosheidscijfers.

Het is alsof we te heet gewassen worden.

Je kent het wel je koopt een leuk nieuw kleiding stuk en stopt het niets vermoedend in een te hete was. Met verbazing kijk je na de wasbeurt naar je nieuwe naveltruitje. Zo verloopt het ook een beetje met de Nederlandse economie. Volgens het CBS is die in het tweede kwartaal van 2009 met 5,1 procent gekrompen ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder.

5,1 procent krimp op jaar basis zagen wij zelfs niet tijdens de depressie jaren van de jaren 30. Het is dus best bijzonder. De krimp is ook nog iets groter dan die in het eerste kwartaal. Oorzaak van de krimp is het massaal aflaten weten van de private sector in binnen en buitenland. De investeringen liepen het sterkst terug, er werd bijna 13% minder geïnvesteerd dan een jaar geleden. De export lag 11 procent lager. Huishoudens hielde hand op de knip, bijna 3% meer bleef in de portefeuille van de burger zitten. De overheidsbestedingen namen als enige wel toe.

Extra vakantie voor de ambtenaar

In Roemenië heeft de crisis hard toegeslagen. Helaas voor Roemenië ligt het aan het infuus van het IMF zodat tekorten waar VS en VK "makkelijk" mee wegkomen in Roemenië niet zonder directe consequenties kunnen blijven. Om het tekort te beperken (ergens tussen de 4.6 en 7.3% BBP te houden) moeten de Roemenese ambtenaren aan het einde van het jaar 10 dagen onbetaald verlof op nemen. Dit om het begrotingstekort te drukken. 10 dagen extra vakantie in het Westen zouden we er waarschijnlijk nog best blij mee zijn, in het Oosten betekent het waarschijnlijk armoe tijdens de kerstdis.

Banken blijven knijpen

Volgens DNB blijven banken strenger worden bij het verlenen van kredieten. Het is nog slechts een kwestie van tijd dat we van de strenger leenvoorwaarden voor bedrijven die we nu zien, ook officieel een credit crunch zullen zien. Zorgelijk aan de berichtgeving van DNB is vooral dat banken hard knijpen op lange termijn financiering. Hiervan gaat de Nederlandse economie nog veel last krijgen. Niet alleen de crisis drukt de lange termijn investeringen en daardoor de (middel) lange groei, de restricties vanuit het aanbod van de banken maken het nog erger. Dit plaatje hebben we eerder gezien na financiële crises, Reinhart en Rogoff schreven er begin dit jaar een boek over vol, maar dat maakt het niet minder vervelend.

Op de achtergrond

Op de achtergrond van de banencijfers in de VS die volgens de media meevielen kwamen ook cijfers over het consumentenkrediet in de VS uit. Een cijfer dat weinig aandacht kreeg. Het uitstaande consumentenkrediet in de VS daalde voor de 5e achtereenvolgende maand, met $10,2 miljard. Het eerdere meicijfer werd ook nog een paar miljard neerwaards bijgesteld. Wat zeggen deze cijfers nu, op zijn minst dat Amerikaanse consumenten minder uit blijven geven. Wat in lijn is met de cijfers over sparen en consumptie. Het bevestigd ook de geluiden over het balansherstel van Amerikaanse gezinnen. Schulden worden gereduceerd. Nee, de Amerikaanse consument is nog lang niet terug om de economie te stimuleren.

Nog 1 nachtje slapen

Nog 1 nachtje slapen en dan is het zover. De 2 jarige verjaardag van de kredietcrisis. Op 9 augustus 2007 injecteerde de Europese Centrale Bank €95 miljard in het bankensysteem na het instorten van de Amerikaanse markt voor hypotheekobligaties. Het mocht niet baten na het klappen van Lehman was er geen redden meer aan.

Waar staan we nu na 2 jaar? Nog niet uit de crisis. De wereldhandel nog steeds in een neerwaardse spiraal, exploderende staatsschulden, oplopende werkloosheid en dalende inkomens. Ik ben benieuwd wat de 3e verjaardag van de kredietcrisis gaat brengen.

ECB & het voorspellen van luchtkastelen

De ECB heeft een interessant working paper op gesteld over de boom en bust cyclus van de huizenmarkt. In het paper worden periodes geIdentificeerd waarin een luchtkasteel wordt opgebouwd en wanneer het luchtkasteel wordt lek geprikt. De data die ze gebruiken bevatten gelukkig ook waarnemingen voor Nederland. Wat hier opvalt is dat de ECB voor Nederland een huizenmarkt boom signaleert van 1971-1978 en 1996-2001. De correctie vindt plaats in 1979-1985 en....niet. De boom van 1996-2001 is volgens de auteurs van het artikel nog niet gecorrigeerd

Paar aardige andere noties: The pattern of booms and busts as visualised in Figure 2 yields some more interesting results. The largest group of countries (8) could be called “repeated boom
busters”: the Nordics and the large European countries except Germany (i.e., Denmark, Finland, France, Italy, Norway, Spain, Sweden, UK). Another three countries, Australia, Canada and the US could be called “new boomers”. Six countries, including Japan, Switzerland, New Zealand, Ireland, the Netherlands and Belgium could be labelled “long cyclers” where the Dutch boom already came to an end a few years ago and the upswing in Belgium is too slow and interrupted to be statistically labelled as a boom. Germany seems to be the odd country out where house prices have been relatively stable and even the recent drawn-out bust has been
relatively shallow.

Opvallend: Furthermore, the most recent booms have been longer (6-11 years instead of 3-8 previously). If it had not been for short interruptions (around 2001 when the dot-com bubble burst and economic growth slowed), we would have seen “mega-booms” in Ireland, Denmark, Finland and Norway lasting about 15 years. The most recent busts have also been longer than earlier ones with Japan’s 15 years followed closely by Switzerland’s ten and Germany’s eight.

Voor die bust cyclus kunnen ze gegeven de huidige stand vand economie nog wel een paar jaar bijtellen.

Wereldhandel blijft dalen

Peter van Bergeijk brengt op zijn blog op hele makkelijke manier de ontwikkeling van de importen in kaart in een spinneweb plaatje. We zullen zien of we de 1929 spiraal helemaal gaan volgen. In ieder geval wordt duidelijk dat op handelsgebied herstel nog ver te zoeken is.

De waarheid komt uit een verrassende hoek

Als ik denk aan pragmatische politici uit het heden dan denk ik aan Obama, Sarcozy en misschien Merkel aan het begin van haar termijn (de glans is er nu wel wat vanaf). De economische realiteit wordt echter niet door hen verkondigd. Vooral het korte termijn herstel beheerst de agenda, over de langere termijn wordt nog angstvallig gezwegen. Dit gebeurt waarschijnlijk niet in de laatste plaats omdat de boodschap voor de lange termijn niet erg vrolijk is.

Maar toch is er iemand die het realistische geluid durft te verkondigen. Welke goeroe of grootheid uit het politieke landschap durft dit aan? Wie verzet de bakens van de korte termijn conjunctuur politiek naar de middellange termijn agenda? Ik had het nooit verwacht: Herman van Rompuy. Hij is de premier van het (constitutioneel) meest geplaagde land uit de EU: België. Zijn boodschap " Er komen nog zeker 10 moeilijk jaren aan". Een groot deel van het tekort op de begroting zal volgens van Rompuy niet verdwijnen. "Wat we dachten dat conjonctureel was is in feite permanent".

Dat is nu wat ik noem een boodschap met een hoog realiteitsgehalte uit een onverwachte hoek.