Reclame

Het is bij hoge uitzondering, maar ik ga een beetje reclame maken voor een boek dat morgen (maandag 1 feb) uitkomt. Het gaat om "On the brínk". De memoires van Herny paulson. Wellicht valt het boek wat tegen, dat kan natuurlijk. Maar het is zowiezo de moeite waar wegens het inside perspectief vanuit de het crisiscentrum van de financiële crisis. Hoe verging het rond de val van Lehman? Waarom heeft Barclays Lehman niet overgenomen, terwijl dit de enige kandidaat was en garanties werden gegeven rond de waarde van de Lehman activa. En vast nog vele andere fascinerende perspectieven. Kortom, lezen dus.

Balansherstel en de economie: ook IMF en Mc Kinsey pikken het op

Dominique Strauss-Kahn sprak in sombere woorden over de wereldeconomie (klik hier). Veel van wat hij zegt lijkt te duiden op geloof in een balansrecessie. Volgens Strauss-Kahn zal het proces van balansherstel bepalend zijn voor voor het verdere verloop van het economische herstel, lees het herstel van de vraagzijde van de economie. Daarbij heeft hij eerder al aangegeven dat het oude groeimodel, veel consumptie in het Westen gefinancierd door het Oosten, dood is. We leven in een wereld die nog het meeste lijkt op Japan in de jaren '90. Kortom sombere woorden in deze tijden waar de meeste zoveel lichtpuntjes zien.

Ook de commerciële adviestak begint de balansrecessie te omarmen. In het rapport "Debt and deleveraging: The global credit bubble and its economic consequences" verzamelen de McKinsey jongens gegevens over schulden en leverage bij huishoudens, bedrijven, commercieel vastgoed en overheden. McKinsey stelt dat grote financiële crises bijna altijd gevolgd worden door een periode van delevarageing, waarbij de schulden gemiddeld met 25% worden gereduceerd. Gevolgen zijn enkele jaren van zeer magere economische ontwikkelingen. Verder stelt McKinsey dat data over leverage moeilijkverkrijgbaar en imperfect zijn. Maar daar waren Jan-Hein en ik al achter gekomen toen wij ons artikel voor het kwartaaltijdschrift economie vorig voorjaar schreven.

Problemen grondstoffenmarkten

Er is de laatste tijd weer wat aandacht voor de zogenaamde zeldzame aardmetalen. En wat blijkt, er is een tekort aan, overheden wereldwijd verstoren de markt, en de markt zelf lijkt geen rekening te willen houden met toekomstige tekorten. Dit laatste mede omdat het bedrijf wat als eerste zou gaan piepen over tekorten aan zeldzame aardmetalen voor hun productieproces belangrijke concurrentiegevoelige informatie vrijgeeft, waardoor zijn inkoopposities zullen verslechteren en wellicht zelfs zijn marktaandeel ziet verminderen (voorwaarde dat het onzekerheid bij de eindgebruiker losmaakt). Dit lijkt mij een typisch voorbeeld van een prisoners dillemma. Uiteindelijk wint geen van de producenten (en komen de kosten bij de maatschappij neer).

Zeepbel economie

Het moeilijke van het lezen van waarderingen van bezit is dat we gemiddeld, efficiënte markthypothese ten spijt, geen inzicht hebben in een reële waardering. Dit is op geen enkele wijze een originele gedachte van mijzelf. Keynes schreef al"It is the nature of organized investment markets, under the influence of purchasers largely ignorant of what they are buying and of speculators who are more concerned with forecasting the next shift of market sentiment than with a reasonable estimate of the future yield of capital assets, that, when disillusion falls upon a over-optimistic and over-bought market, it should fall with sudden and even catastrophic force." De waarderingen van bellegingsproducten worden dus grotendeels bepaald door rationeel kuddengedrag. Ik noem het rationeel, omdat het mee gaan in de hype zeer winstgevend is als je er goed in bent. Het werkelijk goed waarderen van beleggingsproducten is dit niet persé.

Dat gezegd hebbende, als we kijken naar de huidige aandelenprijzen en huizenprijzen zijn die historisch gezien nog steeds vrij hoog. Koerswinstverhoudingen liggen nog steeds 50% boven hun lange termijn gemiddelde (bron: Smithers &Co). Dividendrendementen liggen rond de 2% op Wall Street daar waar dit historisch rond de 4,5% ligt. Huizenprijzen in het VK, Frankrijk, Spanje en Australië liggen ook nog steeds zo'n 30% tot 50% boven historische gemiddelde (zie ook onderstaande plaatje uit de economist).

Maar goed dit is allemaal niet erg winstgevende kennis zolang de zeepbel verder opblaast.

Economie VS nog geen feestje

Deze week toch weer wat tekenen dat duurzaam herstel van de economie van de VS nog geen feit is. Tegen de verwachtingen in loopt de werkloosheid weer op, in december verloren 84000 personen hun baan. Nu zijn dat soort cijfers notoire voor hun bijstellingen. Deze cijfers tonen toch weer dat ondanks forse overheidsstimulering de economische motor nog niet lekker draait.

Tweede teken dat de economie van de VS de weg naar herstel niet heeft gevonden zijn de spectaculaire afname van de consumenten schulden. Zo'n 70% van de economie in de VS is afhankelijk van de consument. De historisch grootste daling van het consumentenkrediet van $17,5 miljard in een maand (november) zal ongetwijfeld gevoeld worden.